INTERVIEW met MARTIJN RIJERSE, Beeldend kunstenaar met zand-, ijs- en foamsculpturen

Ik draag niet persé een levensvisie uit

eerder een levensgevoel, dat het allemaal

niet zo blijvend hoeft te zijn.

De tijdelijkheid van het materiaal is

het meest opmerkelijke aan dit werk. 

Foto: Zandvoort 2021, Martijn Rijerse

Martijn Rijerse (1974) is van oorsprong een afgestudeerde student architectuur uit Delft. Tijdens zijn studie is hij al met vrienden mee gaan doen met een competitie met zandsculpturen, die in Scheveningen werd georganiseerd. Dit heeft Martijn zo enthousiast gemaakt, dat hij daarna elk jaar met deze competitie heeft meegedaan. Na zijn studie, waarin hij dacht alleen maar  een jaartje rond te gaan reizen, bleek er een heel circuit van zandsculptuurevenementen te bestaan, waarin hij zijn draai helemaal heeft gevonden. Zo kon hij het reizen lange tijd volhouden door wereldwijd met deze evenementen mee te doen.   Zoals hij  in zijn eigen woorden zegt: “daar ben ik eigenlijk nooit meer van teruggekeerd.” Dit is wat Martijn wilde doen: zijn passie van het 3D vormgeven in juist ‘niet blijvend materiaal’. Zijn stijl is zowel emotioneel als conceptueel. Een heel ongewoon verhaal van een leven, in een zeer vergankelijke wereld, die zichzelf vertelt.’ 

HOE GING DAT VOOR JOU VERDER, NADAT JIJ JE STUDIE HAD AFGEMAAKT?

‘Eigenlijk heb ik de eerste vijf jaar na mijn studie het als een soort ‘bijberoep’ gedaan, zowel zandsculptuurevenementen als ijs-sculpturen. In 2006 heb ik pas een bedrijf opgericht en ben ik als zelfstandige verder gegaan. Nu doe ik ook bijvoorbeeld vormgeving voor pretparken, zwembaden en culturele evenementen, zoals festivals. En sinds 2010 ben ik als VOF verder gegaan met mijn vrouw, Hanneke, die ook in hetzelfde beroep zit.’

JE HEBT ZELFS NOG JAREN SAMEN MET JE VROUW GEREISD EN GEWERKT?

‘Ja, We hebben nu drie kinderen, maar in het begin van onze relatie gingen wij altijd samen op reis.  Dit konden we doen, totdat onze kinderen vier jaar werden. Vanaf dat moment zijn we meer gaan afwisselen. Nu hebben we af en toe meer een high-five relatie.’

REIS JE NOG STEEDS ZOVEEL?

‘Ja, ik reis nog altijd  veel, maar door de corona-maatregelen wat minder. Zo ben ik normaal gesproken toch nog  bij elkaar drie maanden per jaar  weg. Mijn vrouw reist nu wel wat minder, omdat zij nu ook illustraties doet en dat kan vanuit huis. Ik doe wel het grootste gedeelte van het reisgebeuren, maar we proberen het  zoveel mogelijk gelijkwaardig te houden.’

HOE KOM JE AAN JE OPDRACHTEN, HOE WERKT DAT IN JULLIE WERELD?

‘Binnen de wereld van de zandsculpturen is het een klein netwerk, waarin iedereen elkaar wereldwijd kent. Door dat netwerk, wat ik heb opgebouwd vanuit de beginjaren binnen dit wereldje, ben ik binnen dit netwerk heel erg bekend. Daardoor krijg ik vaak uitnodigingen of anders doe ik iets kleins aan acquisitie. Maar de meeste opdrachten komen binnen op mijn naamsbekendheid. Zij kennen mij goed.’ 

VAN WAARUIT KRIJG JIJ JE INKOMSTEN?

Er zijn commerciële evenementen, die verdienen hun geld door bezoekersentree, maar er zijn ook culturele evenementen, waar de competitie de achtergrond van is. Zoals afgelopen week in Zandvoort in de lente van 2021. Bij zo’n cultureel evenement betaalt de gemeente ons of het prijzengeld is ons loon.’

WIE HEEFT BIJ DIT AFGELOPEN EVENEMENT GEWONNEN?

‘Deze heb ik gewonnen. Ik was hier samen met mijn vrouw, die naast mij ook een zandsculptuur gemaakt had. De jury bestond uit alleen maar mannen en één kunstenaar. Volgens mijn vrouw iets té veel mannen....Het winnen van een prijs is een eer, maar niet het doel van mijn werk.’

KON JIJ AL SNEL VAN JE KUNST LEVEN?

‘Ik kon er vrijwel onmiddellijk van leven. Mijn carrière of eigenlijk het einde van mijn studietijd  viel  samen met een periode, waarin een Nederlands bedrijf veel projecten organiseerde.  Daardoor kon ik  de hele zomer als een soort circusartiest een tour maken met een bus van project naar project, waar soms wel 40 à 50 kunstenaars bezig waren. En ’s winters hadden we dan weer veel projecten waar ijssculpturen werden gemaakt. Dat was heel intens, maar ook heel erg leuk.’

Foto: aflevering 2 van de IJsmeesters SBS6, 'Sydney"

TOCH WEL EEN STAP, OM VAN ARCHITECTUUR NAAR BEELDENDE KUNST TE GAAN?

‘Ja, maar dat is ook wel gegroeid. In het begin waren mijn zandsculpturen  echt van een beginner, als je kijkt naar de vormgeving. Maar ik voelde wel meteen de passie en enthousiasme  om met dit materiaal 3D vorm te kunnen geven. Architectuur is natuurlijk ook een soort van beeldende kunst. Je geeft óók vorm aan ruimte en beeld, alleen wel berekender. Voor de rest heeft het inderdaad niets persé wat met elkaar te maken. Maar het zat er blijkbaar bij mij al in.’

HEB JE NOG OPLEIDINGENEN HIER  VOOR GEVOLGD OF HOE HEB JIJ JE VERDER HIERIN KUNNEN ONTWIKKELEN?

‘Er is veel onderlinge uitwisseling. Er is bijvoorbeeld  een hele groep kunstenaars uit Rusland, die klassiek geschoold zijn. Die weten alles van anatomie en als je daarmee veel samenwerkt, dan leer je het  al doende. De West-Europese kunstenaars, die zijn vaak veel meer conceptueel gerichter, die gaan meer uit van een idee. Een idee is voor hén weer veel belangrijker.’

WAT IS VOOR JOU HET BELANGRIJKSTE IN JE KUNSTWERKEN?

‘Ik vind ook het idee heel belangrijk. Dat er wel iets in je kunstwerk achter zit en dat de vorm alleen een soort kapstok is, waar ik mijn visie aan kan ophangen.’ 

WAT WIL JIJ MET NAME MET JE KUNSTWERKEN UITDRUKKEN?

‘Nou, het is vaak wel heel erg persoonlijk en ik denk niet dat er één boodschap achter zit. Ik probeer toch wel vaak bij elk project iets bijzonders te vinden. Het zit meer in de stijl, die ik gebruik, zoals het gebruik van anatomische dingen gecombineerd met abstracte vormgeving. Dat vind ik eerder weer boeiend. Nee, ik draag niet persé een levensvisie uit. Eerder wel een levensgevoel, dat het allemaal niet zo blijvend is. Eigenlijk is de tijdelijkheid van ons werk, van het materiaal, de redding van ons beroep. Zo blijven wij bezig.’

'Ruhrding', een Urban Art Festival, Silbersee II, nog te bezichtigen tot eind juni 2021

MET AL DAT REIZEN EN VERBLIJF IN ANDERE LANDEN, WIE BEKOSTIGT DAT?

‘Ja, in principe ben je helemaal voorzien als je naar een evenement gaat. Je krijgt je hotelkosten, je kosten voor het eten en drinken en je reiskosten allemaal vergoed. Ook krijg je meestal een dagvergoeding, maar geen uurvergoeding. Je moet dan wel  van 9:00-17:00 uur werken en aanwezig zijn.’ Sommige kunstenaars hebben bijvoorbeeld de eerste dag  nodig om te tekenen en een ontwerp uit te vogelen. Dat telt ook mee.’

MAAR ZIJN  NIET  HEEL VEEL EVENEMENTEN AL GEBASEERD OP EEN THEMA?

‘Ja, grote evenementen zijn gerelateerd aan een thema en hebben  een artistiek leider, die meestal  al een indeling heeft gemaakt van het park en een ontwerp. Maar  het ontwerp is meestal nog heel vaag, zodat je  nog wel een beetje vrijheid houdt als kunstenaar.’

ALS EEN EVENEMENT GEEN STRAK THEMA HEEFT, HOE WERKT HET DAN?

‘Ja, dan ga je meestal als je aankomt bedenken wat je gaat doen. Bijvoorbeeld bij een competitie zoals net in Zandvoort is het zelfs beter om van te voren al een ontwerp te hebben. In zo’n geval heb je maar beperkt tijd en anders kom je in de problemen.’

HOE DOE JIJ IN JOUW BRANCHE DE ACQUISITIE?

‘Door mijn netwerk, weet ik waar werk is en die kan ik dan gericht aanschrijven of bellen. Bijvoorbeeld met zandsculpturen kan je ongeveer 70% van je tijd vullen, maar er  blijven altijd gaten over. Daarom heb ik bedrijven aangeschreven, die pretparken inrichten. Deze bedrijven schrijf ik wel direct aan met een portfolio erbij en dan word ik meestal wel uitgenodigd om op gesprek te komen. Vaak hebben zij dan gelijk een project voor me. Maar soms hoor je helemaal niets.’ 

CREËER JIJ OOK NIET ZO JUIST WERK VOOR JEZELF, OM PRETPARKEN, ZWEMBADEN, ENZ. AAN TE SCHRIJVEN?

‘Nee, niet zozeer, er is al een persoon tussen de kunstenaar en het bedrijf, die dat heel actief doet. Dat doe ik eigenlijk niet, ik zit meer in de uitvoerende positie. Ik zit niet zozeer mijn eigen werk te creëren.’ 

MAAR DE TIJDEN ZIJN AAN HET VERANDEREN?

‘Ja zeker en het zal er  misschien wel van komen nu het voorlopig niet meer vanzelfsprekend is om te reizen, dat ik veel meer lokaal zal gaan werken. Ook in de wereld van de zandsculpturen is het daardoor heel erg aan het veranderen. Maar er is nog steeds wel behoefte aan binnen deze markt van entertainment. Bijvoorbeeld op campings of in een winkelcentrum. Ik denk ook echt wel, dat ik in de toekomst meer mijn eigen plekje moet gaan veroveren.’

WAAROM DENK JE DAT?

‘Ik vermoed dat we in toekomst toch kleinschaliger en meer lokaal moeten gaan werken. Zo ga ik wel in september naar Amerika voor een wedstrijd, maar zo ging ik bijvoorbeeld elk jaar naar Australië voor een maand. Dat gaat volgens de laatste berichten tot eind volgend jaar duren, dan wordt het reizen naar die bestemming weer normaal.’ 

HOE HEB JIJ DE COVID-PERIODE OVERLEEFD?

‘Nou, heel veel zwembaden en pretparken zijn daardoor dicht. Zij gebruiken deze tijd vaak om versneld te renoveren of te vernieuwen. In die hoek is het plotseling wel heel druk geworden. Eigenlijk ben ik op heel natuurlijke wijze mijn vakgebied gaan verplaatsen  naar schuimvormgeving, met foam werken. Daar heb ik plotseling 80% van mijn inkomsten uit. Normaal gesproken  was dat 30 à  40%. Ik werk namelijk met een bedrijf,  dat de vormgeving verzorgt voor de inrichting bij dit soort renovaties. Van dit bedrijf krijg ik nu zoveel werk aangeleverd om met foam te werken. Maar ook dan ben je vaak voor weken weg van huis.’

ZIJN FOAMSCULPTUREN DAN WEL BLIJVEND?

Ja, want dat is een soort isolatiemateriaal, zoals dat gele schuim , PUR, en dat witte piepschuim. Deze worden gebruikt voor de grotere dingen. Als de vorm klaar is, dan wordt het met polyether behandeld en vaak wordt het ook nog geschilderd. Zo’n vorm kan dan in principe 20 jaar blijven bestaan.’

SCHILDER JIJ DAN OOK ZÉLF HET BEELD?

‘Nee, ik ben kleurenblind. Nee, mij vertrouwen ze niet, hahaha. Daarom past zand ook beter bij mij.....’

HEB JE NOG WEL IETS TE ZEGGEN, HOE JE HET INGEKLEURD WILT HEBBEN?

‘Nee, in dat soort bedrijfstakken is het heel commercieel. Alles is al van te voren ontworpen. Je bent echt alleen maar een uitvoerder. Voor het maken van een beeld, krijg je gewoon een tekening, de maten en dat ga je dan zo goed mogelijk maken. Dat is niet het leukste om te doen, maar levert wel inkomen op.’

BEN JE BIJ ZO’N BEDRIJF DAN IN LOONDIENST?

‘Nee, ik verhuur mijzelf daar dan als ZZP-er . De bedrijven, die dat werk aan mij leveren, kennen mij alleen maar gewoon. Eén van die bedrijven huurt mij het meest in en daar zit ik  drie tot vier maanden achter  elkaar voor te werken. Ik heb dus min of meer vaste contracten, waar ik altijd wel terecht kan. Hoewel ik best vaak aanbiedingen heb gehad voor een vast contract, ben ik daar nooit op ingegaan.’ 

HOE BEN JE AAN DEZE CONTACTEN GEKOMEN?

‘Dat is pas later opgebouwd. De evenementen van zand, dat waren altijd al terugkerende evenementen in een jaar. Heel veel van mijn collega’s zijn een soort van circusartiesten. Die hebben ook echt een winterschema, dat ze elk jaar aflopen. Bijvoorbeeld in Japan heb je altijd een terugkerend evenement, maar ook in Australië, Italië, Denemarken, enz. Je hebt wel een soort route, die je kan afwerken. Maar nu met een gezin is dat lastig vol te houden.’

JULLIE ZIJN OP EEN GEGEVEN MOMENT TOCH UIT DIE VRIJHEID GESTAPT?

‘Ja, maar niet  gelijk toen we kinderen kregen. We hebben er zelfs heel erg een punt van gemaakt, dat we ze altijd juist meenamen op reis. De projecten waar we ze mee namen, zijn nog steeds heel bijzonder voor mij. De kinderen kwamen elke dag even de berg op rennen om mee te doen met zandkastelen bouwen, dat zijn onbetaalbare herinneringen. Voordat ik kinderen kreeg, had ik nooit gedacht dat een intens beroep als dit , waar veel reizen bij komt kijken, te combineren valt, maar iedereen bleek meer flexibel te zijn dan ik dacht. Zowel  vanuit de opdrachtgevers als de grootouders.  Alleen toen ze groter werden, konden ze niet  meer mee. We hebben veel met een au-pair gewerkt in het begin. Maar ook mijn ouders kwamen een paar keer helemaal naar Australië, daar woont toevallig mijn broer ook, maar toch. Zo hebben wij ook vaak gewoon familie gevraagd. Zo hadden wij altijd een team van drie à vier mensen, die voor onze kinderen moesten zorgen en  onze huisdieren eten moesten geven, als wij weg waren. Dat hebben we dus op een andere manier, door zoveel mogelijk om de beurt te reizen, opgelost.’

HOE HEBBEN JULLIE NU HET WERK VERDEELD MET HET OOG OP JULLIE KINDEREN?

‘We doen het nu steeds meer op afwisseling. De kinderen zitten op school en zijn groter. Dat werkt nu heel goed.’

HEB JE NOG EEN OPVALLEND VERHAAL, EEN ANECDOTE VAN WAT JE TIJDENS JE WERK BENT TEGENGEKOMEN?

‘Ooit had ik een wedstrijd in Japan toevallig gewonnen. Er zou een broer van de keizer van Japan langs komen. Iedereen in het dorp was verschrikkelijk zenuwachtig. Het was voor hen een enorme eer, dat hij naar hun dorp kwam. Ik had ook een zinnetje in het Japans geleerd, iets van:  “Het is mij een grote eer om u te mogen ontmoeten.” Toen hij op mij afkwam, bleek het een heel klein, oud mannetje te zijn. Hij vroeg meteen of het sculptuur alleen maar zand en water was. Voor mij was hij dus maar een heel normaal mens. Ik had toen de boot ‘De Vliegende Hollander’ gemaakt van het bekende verhaal. Hij vroeg ook of er veel boten in Nederland waren. Ik kreeg de indruk, dat hij niet veel van de wereld wist. Maar het contrast met de nervositeit van de dorpeling en mijn gevoel voor hem werd alleen maar groter. Toch was het wel heel bijzonder om mee te maken. Voor mij is dit hele werk één grote uitdaging, iets waar ik heel veel van hou en nog zeker heel lang mee door wil gaan.’

Foto: Japan, De Vliegende Hollander van Martijn Rijerse

ADVIES 

• Ben je in de basis goed met een beeldende of illustratie achtergrond, dan kan je instromen in bepaalde projecten, in eerste instantie als technische hulp om zo later  door te stromen naar het creatieve gedeelte. Je begint eigenlijk alleen niet gelijk full-time.
• Er is weinig instroom, want je wordt geacht op een zeer hoog niveau te kunnen beginnen. 

• Je moet altijd onderaan willen beginnen, en ‘fake it till you make it’. 

• Zorg dat je niet de mensen, die hierin al een plaats veroverd hebben in de wielen rijdt . Deze mensen hebben heel lang gestreden voor hun gelijke rechten binnen dit beroep. Er is bijvoorbeeld binnen de zandsculptuurwereld een standaard, hoeveel er betaald wordt. Ga daar niet heel erg onder zitten, daar maak je in dit wereldje geen vrienden mee. 

• Zelf begon ik in een periode dat er totaal geen zandsculptuurcultuur was in Nederland. Mijn positie was heel gemakkelijk, want iedereen in Nederland begon bij nul. 

• Zijn er nog vragen over hoe je in deze wereld moet binnenkomen, dan beantwoord ik ze graag en kan ik meer tips geven.

 

MARTIJN RIJERSE - Beeldend kunstenaar Zand- IJs- en Foam sculpturen – Telefoon: 06 24223769 Email: rijerse [at] gmail.com Website:  www.2shape.nl