Oorzaken en gevolgen voor ondernemers met óf zonder personeel

In Nederland heeft de afgelopen decennia een opvallende trend plaatsgevonden: een aanzienlijke stijging in het aantal zelfstandige zonder personeel (zzp’ers). Deze groei heeft geleid tot veranderingen in de arbeidsmarkt, economie en maatschappij als geheel. In dit artikel kijkt Artlupa naar de oorzaken en gevolgen voor jou als ondernemer of (toekomstig) zzp’er.

Snelle stijging

Eind 2022 becijferde het CBS dat tussen het derde kwartaal van 2021 en hetzelfde kwartaal van 2022 het aantal zzp’ers (van 15 tot 75 jaar) met 127 duizend groeide naar 1,2 miljoen. De toename was het grootst in de zorg- en welzijnsberoepen. In sommige beroepsgroepen ging de toename van het aantal zzp’ers (in vergelijking met een jaar eerder) gepaard met krimp van het aantal werknemers. Dat was onder meer het geval bij de zorg- en welzijnsberoepen en de technische en commerciële beroepen. Deze verschuiving op de arbeidsmarkt heeft gevolgen voor ondernemers en doet steeds meer werknemers overwegen ook als zzp’er aan de slag te gaan. Maar voordat we ingaan op de gevolgen, leggen we eerst uit wat de oorzaken zijn van deze trend.

OORZAKEN

1.    Flexibiliteit en Autonomie

Een van de belangrijkste redenen achter de groei van zzp’ers in Nederland is de zoektocht naar flexibiliteit en autonomie. Het verlangen naar controle over de eigen werkuren en projecten, is een belangrijke motivatie om ‘op jezelf’ te gaan. Als zzp’er hebben je de vrijheid om je eigen klanten te kiezen, tarieven vast te stellen en je eigen werkplek te bepalen. Dit trekt veel professionals aan die hun carrière op hun eigen voorwaarden willen vormgeven.

2.    Digitalisering

Daarnaast heeft de opkomst van digitale technologieën het makkelijker gemaakt om zelfstandig te werken. Zzp’ers kunnen nu vaak van waar dan ook aan het werk dankzij online communicatiemiddelen en tools. Dit heeft de drempel verlaagd om een eigen bedrijf te starten en het (internationaal) aanbieden van diensten of producten makkelijker gemaakt.

3.    Veranderende werkrelaties

Belangrijk en voelbaar voor ondernemers met personeel: Traditionele arbeidsrelaties verschuiven naar meer tijdelijke en projectmatige samenwerkingen. Bedrijven zijn steeds meer geneigd om gespecialiseerde zzp’ers in te huren voor specifieke projecten in plaats van fulltime medewerkers in dienst te nemen. Dit biedt organisaties meer flexibiliteit en minder wettelijke en contractuele verplichtingen naar de mensen die voor hen werken. Andersom stelt het zzp’ers in staat om hun expertise aan verschillende bedrijven aan te bieden.

4.    Ondersteuning ondernemerschap

De Nederlandse overheid heeft initiatieven genomen om ondernemerschap te stimuleren, waaronder het vereenvoudigen van belastingregels voor zzp'ers en het aanbieden van financieringsmogelijkheden voor startende ondernemers. Dit heeft de groei van het ZZP-segment verder aangewakkerd.

Hoewel de oorzaken voor de verschuiving naar meer zzp’ers vooral voortvloeien uit de voordelen die ondernemers en zzp’ers ervaren, brengen de gevolgen van deze trend naast nieuwe kansen, ook nieuwe uitdagingen met zich mee.

GEVOLGEN

1.    Meer onzekerheid

Hoewel zzp’ers meer autonomie ervaren, gaat dit vaak gepaard met minder economische zekerheid. Als zzp’er heb je geen garantie op een vast inkomen, pensioenregeling of sociale zekerheid. Dit kan leidt tot een discussie over de behoefte aan betere sociale bescherming voor zzp'ers en nieuwe wetgeving. Veel zzp'ers missen momenteel toegang tot zaken als ziekteverzekering, pensioenregelingen en ontslagbescherming. Dit gebrek aan voorzieningen kan vervelende (financiële) gevolgen hebben voor een grote groep zelfstandige arbeidskrachten. Werknemers lopen met ziekteverzekeringen, pensioenregelingen en ontslagbescherming via hun werkgever minder sociaaleconomische risico’s. Met een stijgend aantal zzp-ers, ontstaat de uitdaging om financiële onzekerheid te reduceren. De overheid probeert op deze hervorming van de arbeidsmarkt te participeren. Zo zijn er verschillende maatregelen ophanden waar je als zzp-er en ondernemer in de toekomst mee te maken kunt krijgen.

2.    Concurrentie

De toename van het aantal zzp'ers kan leiden tot meer concurrentie binnen bepaalde sectoren, wat de tarieven en lonen onder druk kan zetten. Zzp'ers moeten vaak competitief blijven in termen van prijs en kwaliteit om opdrachten binnen te halen. Toenemende concurrentie vraagt zzp’ers zichzelf scherper in de markt te zetten. De vergoedingen voor zzp’ers kunnen hiermee snel afnemen, wat de vraag doet rijzen of het ondernemen voor zelfstandigen in de toekomst voldoende lonend en onverminderd aantrekkelijk zal blijven.

3.    Verschuivende gezagsverhoudingen

Traditioneel hebben de meeste organisaties een top-down hiërarchie: De baas staat bovenaan en stuurt een kleine groep leidinggevende aan die op hun beurt weer een grotere groep werknemers onder zich heeft. Hoe groter de organisatie, hoe meer lagen de piramide kent. Maar in ieder van deze  -groot of klein- komt het gezag van boven.
Als meer zzp’ers taken van werknemers gaan vervullen, zal deze gezagsverhouding verschuiven. Als zzp’er werk je voor opdrachtgevers, maar je bent en blijft altijd eigen baas. Werkgevers zullen meer in dialoog projecten gaan vormgeven en gezagsverhoudingen worden steeds minder bottom-up. Als de vraag naar zzp’ers in sectoren groter is dan het aanbod, kan de piramide zelfs helemaal omdraaien. De opdrachtgever kan dan meer afhankelijk zijn van de zzp’er dan andersom.    

4.    Individualisme

De arbeidscultuur zal niet alleen veranderen doordat gezagsverhoudingen verschuiven. Ook is toenemend individualisme binnen op de arbeidsmarkt een gevolg van de opkomst van meer zzp’ers. Waar men vroeger vaak decennialang bij eenzelfde werkgever in dienst was, zijn werkrelaties steeds meer kortstondig, projectmatig en geïsoleerd. Loyaliteit en teamverband kunnen hiermee in het geding komen. De vluchtigheid van projectmatig werken heeft het risico om betrokkenheid bij en kennis van organisaties te ondermijnen. Ook kan een toenemende poel zzp’ers op de werkvloer de onderlinge verbondenheid tussen collega’s doen afnemen. Als ondernemer sta je voor de uitdaging de binding met de organisatie en elkaar intact te houden. Als zzp’er kun je erop participeren dat het meer individualistische karakter van je werk tot isolatie kan leiden. De opkomst van openbare werkplekken en bijeenkomsten voor zzp’ers is een voorbeeld van een antwoord op de vraag naar verbondenheid tussen zzp’ers.

Meer weten?

Overweeg je om zzp-er te worden? De Kamer van Koophandel biedt uitgebreide informatie en ondersteuning voor startende zzp'ers. De Belastingdienst biedt informatie over belastingzaken voor zzp'ers. Zzp Nederland is gericht op het ondersteunen en vertegenwoordigen van zzp'ers in Nederland. Het CBS publiceert regelmatig statistieken en rapporten met feiten en trend rond zzp’ers in Nederland. Ben je werkgever of zzp’er en wil je advies over/ondersteuning veranderingen in jouw bedrijf of werk? Bij Lupacompany komt expertise op fiscaal, juridisch en strategisch gebied samen onder één dak. Neem gerust contact met ons op!

Het nieuw belastingseizoen is begonnen. De aanleverhulp inkomstenbelasting staat online, we zijn er klaar voor!

Zie je er tegenop om de aangifte in te dienen? Overzie je de gegevens niet die je nodig hebt?
De aanleverhulp inkomstenbelasting kan je daarmee verder helpen.

De aanleverhulp helpt je bij de vraag welke gegevens we voor de aangifte nodig hebben. In het document staan allerlei vragen. Als de vraag op je van toepassing is, staat onder de vraag welke gegevens we van je wensen te ontvangen.

Aan de klanten van Artlupa vragen wij de aanleverhulp in te vullen en bij ons in te leveren.
Je kunt hem vinden op de website van Artlupa, onder het kopje ‘voor klanten’, of door op deze link te klikken.

Aanleverhulp inkomstenbelasting: inleverdata

Klanten voor wie wij uitstel aanvragen, hebben tot 1 mei 2021 uitstel.
Wij adviseren echter wel om zo snel mogelijk aangifte te doen, dit om hogere belastingrente te verminderen.

Met de nieuwe wetgeving over de modelovereenkomst is de vraag of sprake is van een arbeidsovereenkomst belangrijk geworden. Als je een opdracht gaat doen, is het eerste wat je nagaat of je de opdracht als zelfstandige of als werknemer uitoefent. De modelovereenkomst is er voor zelfstandigen, niet voor werknemers.

Zelfstandige of werknemer

Voor sommige zelfstandigen zal het duidelijk zijn dat zij als zelfstandige werken. Ze bepalen zelf hun werktijden, zorgen zelf voor de spullen die ze voor het werk nodig hebben en als ze ziek zijn, dan kunnen ze niet werken en hebben ze geen inkomen. Voor anderen is het niet direct duidelijk of zij als zelfstandige worden gezien of niet. Bijvoorbeeld als je van degene die jou inhuurt spullen krijgt. En als de persoon die je inhuurt ook zal zorgen voor vervanging als je ziek bent. In zulke situaties kan het zijn dat je als zelfstandige werkt, maar dat er eigenlijk sprake is van een dienstverband. In dat geval word je niet als zelfstandige maar als werknemer gezien.

De beslisboom

Als je niet zeker weet of je als zelfstandige of als werknemer werkt, dan kun je de beslisboom als hulpmiddel gebruiken. In de beslisboom staan een aantal vragen. Als je de vragen beantwoord kun je zien of je als zelfstandige of als werknemer werkt.

Let op!

De beslisboom is gemaakt om helderheid te geven over welke vragen een rol spelen bij de beantwoording van de vraag of je als zelfstandige of als werknemer wordt gezien. De beslisboom kun je gebruiken door met behulp van de vragen kritisch te bekijken op welke manier je werkt. Maar let wel op.

Extra uitleg over de gezagsverhouding en de bedoeling modelovereenkomst

Veel rechters hebben door de jaren heen uitspraken gedaan over de vraag of er sprake was van een arbeidsovereenkomst of van het werken als zelfstandige. Naast de wet, zijn deze uitspraken van de rechters ook belangrijk. Door de uitspraken van de rechters is bijvoorbeeld aangegeven wat er met de gezagsverhouding wordt bedoeld. Ook de bedoeling van partijen kan een partij spelen bij de bepaling van de arbeidsovereenkomst. Gebruik de beslisboom daarom als handigheid en niet als leidraad.

Voor artiesten en beroepssporters bestaat een speciale regeling in de loonheffing. Die regeling heet de artiestenregeling. Kern van de regeling is dat een artiest of sporter een fictieve dienstbetrekking heeft voor alle opdrachten die hij of zij aangaat. Dit heeft tot gevolg dat een opdrachtgever verplicht is loonheffingen en premies volksverzekeringen in te houden.

Manier van uitbetalen
De opdrachtgever heeft  dus de verantwoordelijkheid heeft om loonheffingen en premies volksverzekeringen in te houden en af te dragen aan de belastingdienst. Veel artiesten willen niet dat er een inhouding plaats vindt op een uitbetaling. Zij willen dat niet omdat ze vinden dat de vergoeding geen loon is maar een kostenvergoeding óf dat zij op factuurbasis willen worden uitbetaald.

VAR WUO
De fictieve dienstbetrekking is dwingend en  niet zomaar ter zijde te schuiven, zelfs niet als je als artiest factureert aan een opdrachtgever. Het was toegestaan om te factureren als artiest als je een VAR had en om precies te zijn de VAR WUO (winst uit onderneming). Deze VAR gaf de opdrachtgever een vrijwaring van de plicht om loonheffingen en premies in te houden. Per 1 mei 2016 is de VAR afgeschaft, de vraag is hoe artiesten nu beloond kunnen worden?

Nieuwe regeling
Per januari 2016 is opgenomen, zie hier, dat je als artiest kunt stellen dat je geen artiest bent conform de Wet. Dat betekent dat er geen inhouding hoeft plaats te vinden. Dit doe je door voorafgaande aan de betaling schriftelijk melding te maken van de wens dat er geen inhouding plaats vindt. De tekstvoorstellen kunnen per brief, contract of email overeengekomen worden. Voorbeelden van teksten kun je hier vinden. 

Vraag een antwoord:

1. Heeft dit tot gevolg dat nu ook niet ondernemers gebruik kunnen maken van deze mogelijkheid om een gage/loon/vergoeding bruto te laten uitkeren?  

Ja, aangezien er verder geen eisen wordt gesteld is het ook van toepassing op niet ondernemers.

2. Moeten ondernemers dan nog wel facturen?

Ja want je bent ondernemer en je moet daarom ook btw in rekening brengen.

3. Als de opdrachtgever geen inhouding hoeft te doen is dan nooit sprake van een dienstbetrekking?

Let op dat ook artiesten een gewone dienstbetrekking kunnen hebben. Het buitenwerking stellen van de artiestenregeling heeft daarop geen gevolg.

4. Als ik een korte klus doe hoef ik nu geen belasting te betalen?

Ook in het ‘oude’ systeem moest je belasting betalen alleen betaalde een opdrachtgever een voorheffing.

5. Wat moet een opdrachtgever doen als hij/zij betalingen doet zonder inhouding?

In principe moet een opdrachtgever de betalingen doorgeven aan de belastingdienst middels IB47 formulier ‘uitbetaling aan derden”. 

Week van de Wolf
Ben jij artiest en heb je vragen over de modelovereenkomst? Kom dan naar onze week van de Wolf. Aanmelden kan via deze link. 

De modelovereenkomst wordt vanaf 1 mei 2016 geïntroduceerd. Hoe jij je als zelfstandige kunt voorbereiden op de komst van de modelovereenkomst lees je hier. Omdat dit voor veel zzp’ers veranderingen met zich meebrengt, heeft de Belastingdienst een overgangsregeling ingesteld. De overgangsregeling loopt van 1 mei 2016 tot en met 1 mei 2017.

Overgang
Vanaf 1 mei 2016 is het niet meer mogelijk om als zzp’er een VAR aan te vragen bij de Belastingdienst. Je kunt vanaf dat moment ook niet meer met een VAR werken. Het is de bedoeling dat je met een modelovereenkomst gaat werken. De modelovereenkomst is een contract dat je sluit met je opdrachtgever. Met iedere opdrachtgever sluit je een nieuwe modelovereenkomst af.

Ben jij benieuwd naar de zeven belangrijkste vragen én antwoorden over de modelovereenkomst? Klik dan hier.

Verdwijnen VAR en arbeidsverhouding
Het verdwijnen van de VAR kan een behoorlijke impact hebben. Bijvoorbeeld als je langdurige klussen hebt bij één opdrachtgever. Met de VAR kon je dan aangeven dat je meerdere opdrachtgevers had en daarom ondernemer bent. Door de komst van de modelovereenkomst wordt iedere opdracht afzonderlijke gecontroleerd, waardoor sneller twijfels kunnen ontstaan over de arbeidsverhouding van die specifieke opdracht.

Om de overgang soepel te laten verlopen, heeft de Belastingdienst een overgangsperiode ingesteld. Dat betekent dat je in de overgangsperiode je werkwijze kunt aanpassen en kunt testen of sprake is van een arbeidsverhouding of dat je als zelfstandige werkt.

1 mei 2017
De overgangsperiode van de VAR naar de modelovereenkomst duurt een jaar. Gedurende dit jaar handhaaft de Belastingdienst nog niet heel strikt op het gebruik van de modelovereenkomsten en de inhoud van de modelovereenkomsten. Dat betekent dat je binnen dat jaar nog de ruimte krijgt om  dingen aan te passen en je zelfstandigheid te bewijzen. Je kunt in deze periode ook je modelovereenkomsten laten controleren door de Belastingdienst.

Als opzettelijk sprake is van fraude, dan zal dit wel door de Belastingdienst worden aangepakt.

Meer weten?
Van 9 tot en met 13 mei organiseren wij de Week van de Wolf die in het teken staat van de modelovereenkomst. Als je vragen hebt over wat de komst van de modelovereenkomst voor jou betekent, schrijf je dan in voor een individueel gesprek. Dan gaan wij in de Week van de Wolf samen met jou na wat voor jou verandert en wat je het beste kunt doen.

Heb je nog vragen, neem dan gerust contact met ons op. 

Binnen een maand is het over en uit met de VAR en wordt de modelovereenkomst geïntroduceerd. Momenteel is nog veel onduidelijk over de introductie van de modelovereenkomst. We nodigen je daarom tijdens de Week van de Wolf uit om langs te komen. We gaan dan samen met jou na wat de komst van de modelovereenkomst voor jou betekent. Voor meer informatie, klik hier. Als je je wilt aanmelden kan dit via deze link.

Om je alvast te informeren over de modelovereenkomst, hebben we de 7 belangrijkste vragen over de modelovereenkomst voor je op een rij gezet:

1. De modelovereenkomst, wat is het? 

De modelovereenkomst is maar een overeenkomst tussen jou (de opdrachtnemer) en je klant (de opdrachtgever) waarin je de voorwaarden van je klus vastlegt. Voor iedere opdracht geldt een aparte overeenkomst. Dit kan een modelovereenkomst van de Belastingdienst zijn, of een overeenkomst die je zelf hebt opgesteld. Je kunt je zelf opgestelde overeenkomst laten controleren door de Belastingdienst. De Belastingdienst geeft dan vooraf een oordeel over de arbeidsrelatie.

2. Wat was de VAR? 

De VAR is de afkorting van ‘Verklaring Arbeidsrelatie’. Als zzp’er vroeg je eenmaal per jaar de VAR aan voor de werkzaamheden die je deed voor je opdrachtgevers. De Belastingdienst gaf vervolgens een VAR uit voor die werkzaamheden voor de periode van een jaar. Als de Belastingdienst je een VAR WUO  (winst uit onderneming) / VAR DGA gaf, was dit een vrijwaring voor opdrachtgevers. Zij hadden zekerheid over de arbeidsrelatie en hoefden geen loonheffingen en premies over je beloning in te houden.  

3. Biedt de modelovereenkomst zekerheid over je arbeidsrelatie?

Het controleren van de overeenkomst door de Belastingdienst biedt geen zekerheid over de arbeidsrelatie. De Belastingdienst kan controle uitvoeren en oordelen uit de feiten en omstandigheden blijkt dat sprake is van een arbeidsverhouding. De loonheffingen en premies kunnen dan nog op de opdrachtgever verhaald worden. Dit betekent dat de feiten en omstandigheden nog belangrijker zijn dan de overeenkomst die wordt gebuikt.

4. Wat is het grootste verschil met de VAR?

Dat de opdrachtgever ook aansprakelijk wordt is nieuw: de VAR gaf de opdrachtgever zekerheid over de arbeidsrelatie. Als de Belastingdienst na afloop oordeelde dat de opdrachtnemer eigenlijk in loondienst had moeten zijn, dan werden de loonheffingen en premies op de opdrachtnemer verhaald.

5. Wijzigt de manier van controleren?

Of sprake is van een arbeidsverhouding wordt nog steeds op dezelfde manier getoetst. Echter, dit wordt niet meer vastgesteld door een jaarlijkse aanvraag van de VAR, maar voor iedere opdracht afzonderlijk.

De aansprakelijkheid voor het juist inschatten van de arbeidsverhouding wordt verdeeld. Bij de VAR lag deze volledig bij de opdrachtnemer, is ook de opdrachtnemer verantwoordelijk voor het naleven van de gesloten overeenkomst.

6. Ben je verplicht een overeenkomst op te stellen?

Je bent niet verplicht om volgens een modelovereenkomst te werken. Het aanvragen van een VAR was tenslotte ook niet verplicht. De kans is echter wel groot dat je opdrachtgever om een overeenkomst zal vragen.

7. Waar moet je op letten bij het maken van de overeenkomst?

De modelovereenkomsten die goedgekeurd zijn door de Belastingdienst zijn alleen op fiscale punten getest. Dat betekent dat wat verder in de overeenkomst staat niet per se voordelig is voor jou of aansluit bij de feiten en omstandigheden van je opdracht. Controleer daarom de overeenkomst altijd en pas de overeenkomst daar nodig aan.

Heb je vragen over de modelovereenkomst of de toepassing ervan? Neem dan gerust contact met ons op.   

Ben jij bezig met het starten van je eigen onderneming? Te lang wachten met inschrijving in de Kamer van Koophandel brengt nadelen met zich mee. Wacht niet te lang en lees hier waar je rekening mee kunt houden.

Inschrijving Kamer van Koophandel
Je hebt een bedrijfsidee en misschien al wat klanten. Na het brainstormen over je businessplan en de aanpak van je onderneming, is het tijd je in te schrijven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel (KvK). De datum van inschrijving van je onderneming bij de Kamer van Koophandel is vaak een heugelijk moment. Het is immers de dag waarop je je onderneming officieel maakt en dit moment wordt door veel mensen feestelijk gevierd.

De inschrijving van je onderneming is niet alleen de officiële start van je onderneming. De gekozen startdatum van je onderneming is ook het moment waarop jij officieel als ondernemer wordt beschouwd door de fiscus. Dit heeft gevolgen voor de aftrek van kosten en de ondernemersaftrek.

Startdatum
De datum waarop je je inschrijft in het Handelsregister is voor de medewerkers van de Kamer van Koophandel vaak ook de officiële startdatum van je onderneming. Terwijl de werkelijke startdatum van je onderneming niet persé gelijk hoeft te zijn aan de datum van inschrijving. Meestal ben je namelijk al langer bezig met het opstarten van je onderneming en komt het besluit je in te schrijven bij de Kamer van Koophandel als je wat verder gevorderd bent in het proces.

De medewerkers van de KvK gaan er vaak wel vanuit dat de datum waarop je je komt inschrijven de startdatum van je onderneming is. Als je wilt dat de startdatum van je onderneming eerder is dan de dag van inschrijving bij de KvK, dan dient aangetoond te worden dat je al eerder gestart bent. Dit kan bijvoorbeeld door documenten te overleggen waaruit blijkt dat je al even bezig bent met het opstarten.

Zelfstandigenaftrek
Als je een eenmanszaak of V.O.F. start en je werkt op jaarbasis meer dan 1.225 uur aan je onderneming, dan heb je recht op de zelfstandigenaftrek. In de eerste drie jaar heb je ook recht op startersaftrek. De zelfstandigenaftrek en startersaftrek tezamen kunnen je een maximaal belastingvoordeel van ongeveer 4.500 EUR opleveren.

Het kan dus lonen om hiermee rekening te houden als je je wilt inschrijven in het Handelsregister. Zo maakt een startdatum van bijvoorbeeld 1 oktober of 1 november het lastig om aannemelijk te maken dat je 1.225 uur hebt gewerkt aan je onderneming in dat jaar. Terwijl dit wel het geval kan zijn, maar je je pas later in het jaar hebt ingeschreven en de startdatum gelijk is gebleven aan de datum van inschrijving in het Handelsregister.

Wij raden je daarom aan direct vanaf de start van je eerste ideeën een urenregistratie bij te houden en de documentatie waaruit je ondernemersactiviteiten blijken te bewaren.

Kostenaftrek
De kosten van je onderneming die je voor de inschrijfdatum van de Kamer van Koophandel maakt zijn aftrekbaar tot ongeveer drie maanden voor je inschrijving. Kosten voor deze datum kunnen alleen als zakelijke kosten worden meegenomen als je kunt aantonen dat dit 100% zakelijke kosten zijn. Te denken valt dan bijvoorbeeld aan kosten voor het afsluiten van een zakelijke bankrekening of kosten voor hulp bij het schrijven van je ondernemingsplan.

Wil jij advies over je startdatum bij de Kamer van Koophandel of heb je hier vragen over? Neem dan gerust contact met ons op. 

De zaak Fuchs
De heer Fuchs liet in 2005 zonnepanelen op zijn dak aanbrengen, waarmee hij sindsdien elektriciteit opwekt. De installatie kan geen energie opslaan en zodoende sluit Fuchs op 1 juli 2005 een overeenkomst met een elektriciteitsbedrijf om opgewekte energie tegen marktprijs aan het elektriciteitsnet te leveren. In de periode tussen 2005 en 2008 heeft Fuchs in totaal 44.600 kWh van het elektriciteitsnet gebruikt en zelf 19.801 kWh aan energie opgebracht en verkocht. Hiervan heeft hij 8.645 kWh voor eigen behoeften teruggekocht. Alle opgewekte energie wordt dus direct geleverd aan het elektriciteitsnet en kan vervolgens worden teruggekocht voor eigen gebruik.
Fuchs vindt dat hij voor het leveren van energie aan het elektriciteitsbedrijf ondernemer is voor de omzetbelasting. Hierop verzocht hij op teruggaaf van €6.394 aan btw, betreffende de btw die door de leverancier van de zonnepanelen in rekening was gebracht. Echter, de Duitse fiscus is van mening dat Fuchs geen economische activiteiten verricht en hierdoor niet kwalificeert als ondernemer. Van teruggaaf van btw is dan geen sprake.

Wanneer ben je ondernemer voor de omzetbelasting?
Voor de btw wordt ieder die zelfstandig economische activiteiten verricht aangemerkt als ondernemer, ongeacht het oogmerk of het resultaat van deze activiteiten. Hierbij kan worden gedacht aan de volgende activiteiten:

- zelfstandige uitoefening van een bedrijf of beroep;
- nevenwerkzaamheden;
- exploitatie van een lichamelijke of onlichamelijke zaak om hieruit duurzaam opbrengst te verkrijgen.

De omzetbelasting is een indirecte verbruiksbelasting. Dat betekent dat de overheid hiermee de consumptie van particulieren (en eindgebruikers) wil belasten. Ondernemers in de zin van de omzetbelasting zijn geen eindgebruikers en  hebben daarom recht op aftrek van btw die op de door hen gemaakte kosten zit. Op deze manier komt de heffing terecht bij de consumerende particulier.

Hof van Justitie stelt Fuchs in het gelijk
Het Hof stelt vast dat als ondernemer wordt aangemerkt ieder die economische activiteiten verricht, ongeacht het oogmerk of resultaat van de desbetreffende activiteiten. De exploitatie van zonnepanelen om hieruit duurzaam opbrengst te generen valt, volgens het Hof, onder deze kwalificatie. De opbrengst dient als tegenprestatie voor de verrichte activiteit, waarbij het niet van belang is of winst wordt beoogd. Ook maakt het niet uit dat de hoeveelheid geleverde energie structureel minder bedraagt dan de exploitant in totaal voor eigen gebruik nodig heeft.

Het Hof van Justitie concludeert hiermee dat Fuchs ondernemer is voor de omzetbelasting, waardoor hij over de levering van energie btw is verschuldigd en recht heeft op aftrek van voorbelasting. Fuchs heeft zodoende terecht om teruggaaf van btw ter waarde van €6.394 gevraagd.

Toepasbaarheid in Nederland
Na de uitspraak van het Europees Hof van Justitie is het de vraag of het arrest ook gevolgen heeft voor Nederlanders die energie opwekken. Dit is zeker het geval. De begrippen ‘ondernemer’ en ‘economische activiteiten’ voor de Nederlandse omzetbelasting sluiten namelijk aan bij de begrippen in de Europese btw-richtlijn.

Voorwaarde van teruglevering
In de zaak Fuchs was het mogelijk om opgewekte energie direct te leveren aan het elektriciteitsnet en energie voor eigen gebruik terug te kopen. Om in Nederland als ondernemer voor de btw te worden aangemerkt, moet je dan ook aannemelijk kunnen maken dat je energie teruglevert aan het elektriciteitsnet

Welke elektriciteitsmeter heb je?
De zogenoemde ‘slimme meter’, die langzaamaan wordt ingevoerd in de Nederlandse huishoudens, kan de teruglevering van zelfopgewekte energie registreren. Echter, slechts een half miljoen huishoudens hebben eind 2013 de beschikking over de slimme meter. De overige huishoudens beschikken over meters waarbij het niet mogelijk is om de teruglevering van elektriciteit te meten. Het is de vraag of huishoudens zonder slimme meter aannemelijk kunnen maken dat ze energie terugleveren aan het elektriciteitsnet.

Aandachtspunten
Lever jij energie terug aan het net en kun jij daarom als ondernemer voor de omzetbelasting worden beschouwd? Let dan op de volgende zaken:  

Vereisten als btw-ondernemer
Als btw-ondernemer dien je je bij de Belastingdienst aan te melden. Daarnaast je op de juiste wijze facturen uit te reiken voor de geleverde energie. Het is hierbij wel mogelijk dat het energiebedrijf voor de teruggeleverde energie zelf een factuur opstelt, het zogeheten ‘self-billing’. Als ondernemer heb je bovendien aangifteplicht voor de aangifte omzetbelasting.

Recht op aftrek van voorbelasting
Eerder is besproken dat ondernemers in de zin van de omzetbelasting recht op aftrek van voorbelasting hebben. Hierdoor ontstaat het recht op teruggaaf van de btw met betrekking tot de installatie van zonnepanelen.

Btw over eigen gebruik
Voor de omzetbelasting wordt het eigen gebruik bestempeld als een belastbaar feit. Hierdoor is btw verschuldigd over het privégebruik van zonnepanelen. Omdat in Nederland alleen stroom wordt teruggeleverd aan het net voor zover de opgewekte elektriciteit op hetzelfde moment niet direct in het huishouden wordt verbruikt, moet in de btw-aangifte rekening worden gehouden met btw-heffing over dit privégebruik van de zonnepanelen.

Kleine ondernemingsregeling (KOR)
Waarschijnlijk kun je gebruik maken van de zogenaamde kleine ondernemingsregeling (hierna KOR). De KOR is een regeling die kan worden toegepast door natuurlijke personen die na aftrek van voorbelasting per jaar niet meer btw hoeven af te dragen dan €1.883. De ondernemer krijgt een korting van 2,5 keer het verschil tussen €1.883 en het af te dragen btw-bedrag. Ook kan men via de KOR in aanmerking komen voor ontheffing administratieve verplichtingen. Voor meer informatie betreffende de werking van de KOR, lees dan hier verder.

Lagere subsidie
De Nederlandse overheid geeft subsidies met betrekking tot de aanschaf van zonnepanelen. Hierbij geldt de voorwaarde dat de exploitant van de installatie particulier is. Het is hierbij de vraag of de subsidies ook worden verstrekt wanneer er sprake is van ondernemerschap.
 

Fiscaal Advies, nummer 5, 2013.